Geschiedenis van Vrouwenpolder

Dit verhaal berust op een kern waarheden, maar ieder kent zijn eigen waarheid….
Deel 1:

Na de verbouwing van de kerk in 1340 moet Vrouwenpolder in het bezit gekomen zijn van een miraculeus schilderij, waarover de volgende legende bestaat: Lang geleden vond een inwoner van Vrouwenpolder zijn nieuwe parochiekerk wat kaal. Hij ging daarom op zekere dag met een blank doek naar Middelburg. Daar aangekomen vroeg hij een schilder, ene meester Willem, er een afbeelding van Maria op te schilderen. Korte tijd later kreeg deze schilder bezoek van een jonge man, die hem vroeg of hij geen werk voor hem had. De schilder meneer Willem vroeg aan de jongen toen een afbeelding van Maria op het afgeleverde doek te schilderen. Toen meester Willem tegen de middag een kijkje ging nemen was het schilderij van de Heilige Maagd Maria al af, maar de onbekende schildersjongen was spoorloos verdwenen. Deze gebeurtenis werd als een wonder beschouwd. Het schilderij van Maria kon niet door mensen zijn gemaakt, maar met Gods hulp gemaakt zijn. Een wonder.

Bedevaart
Nadat het wonderbaarlijke schilderij een mooi plekje in de kerk van Vrouwenpolder had gekregen, verspreidde het verhaal ervan snel. Het werd steeds populairder. Er werd zelfs een speciale dag georganiseerd op 15 augustus. Ze noemde het Maria Tenhemelopneming. Het schilderij werd rond gedragen en geprezen. Het werd een jaarlijks terugkerend evenement. Vooral na 1400 groeide Vrouwenpolder uit tot een bedevaartsoord. Mensen uit alle rangen en standen en uit alle windstreken bezochten de parochiekerk met het wonderlijke schilderij.
In 1416 bezochten de Duitse keizer Sigismund en graaf Willem VI van Holland en Zeeland, Vrouwenpolder. Zo kwamen er steeds meer grootheden naar de kerk.

Volgens de gegevens zou de kerk er rond 1400 zo hebben uitgezien, alleen dan stond hij 50 meter de dorpsdijk op.

Voorstelling van Willem VI, graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen, die zich met zijn gevolg begeeft naar Vrouwenpolder om O.L. Vrouw te danken voor zijn behouden terugkeer uit Engeland in 1415. Rechtsboven is God afgebeeld, die de stormwind op zee tot kalmte maant. De miniatuurschildering uit circa 1416 behoorde tot een verloren gegaan gedeelte van de Très belles heures van de hertog van Berry dat in Turijn werd bewaard.

Hertog Philips van Bourgondië bezocht Vrouwenpolder in 1427, het was zelfs zo dat hij een vetkaars van 100 pond offerde. Zelfs voor Spaanse, Portugese en Franse (Bretagne) zeelui was het een kleine moeite naar Vrouwenpolder te komen en tot het schilderij te bidden. Ze vroegen om een behouden vaart en dat ze veilig terug keerden
Er komen verhalen in de wereld waar het schilderij Onze Lieve vrouwe uit de polder zorgt voor goed aflopende verhalen. Bijvoorbeeld het verhaal van het schip ‘De Admiraal’ uit Veere, dat in 1524 ondanks een zware storm behouden.

 

Fragment van de kaart van Christiaan sGrooten van Zeeland uit 1573 (Brusselse atlas; uitgave Fockema Andreae en Van ’t Hoff, 1961) met daarop aangegeven het dorp ‘Onser Frauwe Polder.

Het kan niet langer goed gaan….

Bij stormvloeden en grondvallen in 1494 zouden zowel de kerk als het schilderij verdronken zijn. Er zijn later ook veel overschotten gevonden van een schip dat in een van die stormen zou zijn vergaan. Dat betekend dus, dat de totale kerk onderwater heeft gestaan, en wel zo onderwater, in een zee.
Omstreeks 1500 werd de kerk van Vrouwenpolder hersteld. Het wonderbaarlijke schilderij moet toen door een nieuw vervangen zijn. Identiek werd hij terug gehangen in de kerk. De hype en de gekte rond het schilderij ging gewoon door. Zo zijn opgelegde (straf)bedevaarten vanuit Middelburg naar O.L. Vrouw in den Polder bekend uit 1513, 1522, 1525, 1539, 1543-1547, 1547-1552 en 1567. Er gingen dus nog steeds mensen naar het schilderij om geluk en de zegen te vragen.
De beeldenstorm van 1566 woedde niet in Vrouwenpolder, maar in 1572 werd de kerk toch nog door ‘baldadige krijgers’ uit Veere verwoest. Gelukkig werd het schilderij nog net voor de verwoesting gered uit de kerk en kwam na veel omwegen in de 17e eeuw, in het bezit van de Walcherse familie Van Borssele van der Hooghe. Een katholiek deel van deze familie verhuisde en ging in Brugge wonen. Zij namen het schilderij mee. Van een verering of mensen die op bedevaart naar het schilderij in Vrouwenpolder kwamen is na 1572 niets bekend.

De terugkeer van het schilderij….

Pas in 1926 werd het schilderij herontdekt in de collectie van de familie Van Borssele. De vondst leidde er toe dat het op 4 juli werd meegedragen in een processie van wonderbare beelden uit Brugge en omgeving. Net als vroeger, dat het schilderij werd rondgedragen en iedereen het vereerde.
Meer dan 300 katholieke Zeeuwen – de ontdekking was snel bekend geraakt door dat iedereen het doorvertelde – volgden die dag O.L. Vrouw van den Polder tijdens deze processie.
In 1931 weet de pastoor van Middelburg er voor te zorgen dat de eigenaar van het schilderij, baron Julien van Calcoen, een ver familielid van de Van Borsselens, het schilderij afstond en teruggeeft aan de parochie te Middelburg.
Op 12 december van dat jaar 1931 werd het in de kerk in Middelbug opgehangen. Als tegenprestatie wordt jaarlijks op de datum van de akte van schenking (14 november) een kerkdienst gehouden voor de overleden leden van de familie Calcoen. In het katholieke geloof noemen ze dat een mis.

Het schilderij overleefde natuurlijk het bombardement van Middelburg op 17 mei 1940, waarbij de kerk aan de Noordstraat volledig werd verwoest. Weer een teken dat het gezegend is door God en geluk brengt. Het schilderij was ten tijde van het bombardement niet in de kerk omdat pastoor J.A. Voorham het tijdig buiten de stad (naar Domburg) had gebracht. Op 26 mei werd het schilderij weer naar de stad teruggebracht en in de noodkerk aan de gelovigen tentoongesteld.

Het altaar van Onze Lieve Vrouwe van den Polder, zoals het was in de thans verwoeste kerk van de heilige Petrus en Paulus te Middelburg. Niet alleen de miraculeuze beeltenis maar ook het smeedkunstwerk onder het altaar heeft pastoor Voorham kunnen redden.’ Uit Katholieke illustratie, 11 juli 1940.

Op 23 april 1945, Kwam een groep mensen die in Middelburg wonen op het idee een verkenners bedevaart naar O.L. Vrouw van den Poldergroep te organiseren. Door dit te organiseren geloofden de mensen dat daarom de ravage na de oorlog (kapotte dijken) zo snel was opgeruimd. Dat jaar kwamen er 300 verkenners. Het was het begin van een serie van nationale verkennersbedevaarten. In 1946 kwamen er 300 verkenners uit Zeeland en 300 uit de rest van Nederland. In totaal werden er zestien bedevaarten gehouden, waarbij het schilderij werd meegevoerd. Helaas komen aan alle mooie dingen een eind. In de tweede helft van de vijftiger jaren verdween de belangstelling voor georganiseerde bedevaarten. Wel werd nog verschillende keren tijdens het Marialof een processie door de kerk gehouden waarin het schilderij werd meegedragen.
Toch rond 1983 worden er in de maanden mei en oktober vieringen ter ere van Maria in de kapel gehouden.
Op 26 juli 1985 is het schilderij voor een oecumenische bijeenkomst in de Hervormde Kerk van Vrouwenpolder op bezoek geweest, haar plaats van herkomst.
Het schilderij van Maria wordt anno 1996 nog steeds vereerd. Niet meer in de zin van groepsbedevaarten en processies, maar wel tijdens rozenkransdiensten in de Mariamaanden (mei en oktober) en op 15 augustus. Tijdens die diensten draagt de pastoor van Middelburg een wit kazuifel met een gaffelkruis, waarop O.L. Vrouw van den Polder in een medaillon geborduurd is. In de maanden mei en augustus en gedurende het jaar wordt de Mariakapel ook bezocht door bedevaartgangers van (ver) buiten Middelburg.

Voorzijde van een vouwprentje met een afbeelding van het schilderij van O.L. Vrouw van den Polder (8 x 11,5 cm; ca. 1980).  Liederenbundel in fotokopie met Marialiederen die gezongen worden tijdens de Mariafeesten (ca. 1985?; 16 p.); Met op de voorzijde een kleurenfoto van het schilderij en aan de binnenzijde het lied van O.L. Vrouw van den Polder. Dit lied hangt in gecalligrafeerde vorm ook bij de ingang van de kapel. Het lied werd in 1945/1947 door Martien Beversluis geschreven en waarschijnlijk door Hans Wouterlood op muziek gezet;In de jaren negentig zijn er bij de Petrus en Pauluskerk kleurenfoto’s (ca. 1990) van kerk, kapel en schilderij verkrijgbaar.

Maar wat gebeurt er met de kerk?

Een terugblik in het kort: Wegens de grote afstand naar de parochiekerken van Serooskerke, Oostkapelle en Zanddijk, kregen de polderbewoners in 1314 een eigen kapel. In 1340 bouwde men een nieuwe parochiekerk die werd toegewijd aan Onze Lieve Vrouw. Daarmee veranderde de naam (Nie) Polre in Onzelievevrouwenkerke-in-de-polre en later Vrouwenpolder. Door de overbekende legende van het miraculeuze schilderij werd Vrouwenpolder een bekend bedevaartsoord. Vermoedelijk is de kerk in 1500 vernieuwd en vergroot. In 1572 zijn de Spanjaarden onder aanvoering van Mondragon bij Breezand geland om Middelburg te bevoorraden en te versterken. Op weg daarheen hebben ze het dorp geplunderd en de kerk verwoest. De hervormden bouwden een houten kerkje dat in 1591 is omgewaaid. Daarna heeft men tot 1624 in een boerenschuur gekerkt. Met gebruikmaking van oude muurdelen is in die jaren de kerk gebouwd zoals we die nu kennen. In het voorjaar van 1943 begonnen takelploegen op last van de Duitse autoriteiten de klokken uit de kerk te halen en naar verschillende opslagplaatsen te brengen. Vanwaar ze later naar de smeltovens in Duitsland zouden worden vervoerd. In plaats van de geroofde klok hing men meestal een lege gasfles of een spoorstaaf op, die dan voortaan de uren sloeg. Gelukkig zijn veel waardevolle klokken en carillons in de opslagplaatsen gebleven en voor vernietiging gespaard. De kerkklok van Vrouwenpolder was niet van zo grote waarde en is helaas niet terug gevonden. Na de bevrijding heeft de kerkenraad van de Nederlands Hervormde kerk een nieuwe klok besteld. Op woensdag 6 juli 1949 is de klok in de toren gehesen. Op de zondagmorgen van 10 juli heeft die voor het eerst geluid.